Απόγευμα Δευτέρας 20 Ιουλίου φτάσαμε στον Όρμο Κεριού, το μόνο επιτρεπόμενο μέρος για αγκυροβόλιο στον κόλπο του Λαγανά*. Σε κανονικές συνθήκες ο μικρός κόλπος θα ήταν γεμάτος με σκάφη όλων των ειδών και μεγεθών και η εύρεση σημείου πρόσδεσης θα ήταν μια πρόκληση, αλλά φέτος η χρονιά είναι ξεχωριστή. Υπάρχουν αγκυροβολημένα λιγότερα από 10 σκάφη αναψυχής, και αυτό κάνει τη ζωή μας εύκολη. Καθώς ετοιμαζόμαστε να ρίξουμε την άγκυρα, βλέπουμε μια χελώνα μόλις 20 μέτρα μακριά που κολυμπάει χαλαρά στην επιφάνεια λίγο πριν την επόμενη της κατάδυση. Γι 'αυτό είμαστε εδώ, για τις χελώνες Caretta caretta.
Δεν φάνηκε να ενοχλείται όσο ρίχναμε άγκυρα και ούτε καν από κάποια ταχύπλοα που πέρασαν λίγο πιο δίπλα. Αυτό ήταν μια έκπληξη, καθώς όλες οι χελώνες που έχουμε συναντήσει σε άλλα μέρη τείνουν να εξαφανίζονται γρήγορα μόλις ακούσουν ήχο μηχανής κοντά τους. Αυτό, απ’ότι μάθαμε, είναι φυσιολογικό για τις χελώνες εδώ. Καθώς εδώ είναι η περιοχή ωοτοκίας τους, ο μεταβολισμός τους αλλάζει και η κινητικότητα τους μειώνεται, ώστε να εξοικονομήσουν την ενέργεια που απαιτείται για να βγουν στην ακτή να γεννήσουν τα αυγά τους. Η έξοδος στην παραλία και το σκάψιμο της φωλιάς είναι μια επίπονη και εξαντλητική διαδικασία για τις θηλυκές χελώνες.
Εν πάση περιπτώσει, αγκυροβολήσαμε, πήραμε τις μάσκες και τους αναπνευστήρες μας και βουτήξαμε να ρίξουμε μια ματιά μήπως την βρούμε. Δεν ήμασταν και τόσο τυχεροί αλλά είχαμε ελπίδες για την επόμενη μέρα. Σκοπεύαμε να επισκεφθούμε το Μαραθονήσι, ένα κοντινό νησάκι που φημίζεται για την παραλία του που φωλιάζουν χελώνες, για τα εντυπωσιακά του σπήλαια και φυσικά το κολύμπι δίπλα σε θαλάσσιες χελώνες.
Νωρίς το επόμενο πρωί λοιπόν, αρχίζουμε να ετοιμάζουμε όλα τα απαραίτητα (κάμερες, μάσκες, αναπνευστήρες, μπάλα, νερό, φρούτα, κολατσιό,, ομπρέλα, αντηλιακό, πετσέτες θαλάσσης, δεύτερα μαγιό, τσουβάλι σκουπιδιών… πρέπει μήπως να πάρουμε και ζακέτα σε περίπτωση που κρυώσουμε αργότερα; Έλεος παιδιά, δεν φεύγουμε για πάντα ... και η λίστα συνεχίζεται ...) και τελικά γύρω στις 11.00 καταφέρνουμε να μπούμε επιτέλους στο βαρκάκι. 15 λεπτά αργότερα είμαστε στο Μαραθονήσι. 10-15 ενοικιαζόμενα μικρά ταχύπλοα είναι αγκυροβολημένα στην παραλία και άλλα 20 περίπου κάνουν βόλτες γύρω από το νησί. Μερικά μεγαλύτερα σκάφη έχουν αγκυροβολήσει κοντά στις σπηλιές και 3-4 μισογεμάτα τουριστικά περνούν κι αυτά για λίγο απ΄το νησάκι. Κάνουμε σιγά σιγά το γύρω απ’το βόρειο μέρος του νησιού και σταματάμε για μια γρήγορη βουτιά σε ένα μικρό κολπίσκο με γαλαζοπράσινα νερά ανάμεσα σε κάθετους γκρεμούς. Συνεχίζουμε προς τις σπηλιές στα ανατολικά και καθώς πλησιάζουμε ακούμε το πλήρωμα μιας πλωτής καντίνας να φωνάζει «χελώνα, χελώνα» και δείχνει προς τη θάλασσα κοντά στο βαρκάκι μας. Όντως μια χελώνα μόλις έχει βουτήξει δίπλα μας! Σε λίγα λεπτά είμαστε κι εμείς μέσα στο νερό με μάσκες, αναπνευστήρες και την κάμερα. Η Βενετία έμεινε στο βαρκάκι και με τα κουπιά το κρατά κοντά μας ενώ κάποια ταχύπλοα πλησιάζουν αναζητώντας τη χελώνα. Υποβρύχια ο ήχος των κινητήρων τόσο κοντά με κάνει να ανησυχώ, αλλά η χελώνα, για άλλη μια φορά, φαίνεται να αγνοεί τον θόρυβο και το πλήθος. Τρώει αμέριμνη κάτι από τα βράχια και εμείς την πλησιάζουμε σε μικρή απόσταση. Παρατηρούμε ότι είναι μια σχετικά μικρή θηλυκή (μήκους περίπου 50-60 cm και κοντή ουρά). Το βάθος είναι μόνο 3-4 μέτρα και τα παιδιά μπορούν εύκολα να την φτάσουν για να ρίξουν μια πιο προσεκτική ματιά. Κρατιέμαι από ένα βράχο λίγα μέτρα μακριά και βλέπω τη χελώνα που μόλις σταματάει να τρώει σφουγγάρια κι αρχίζει να με πλησιάζει. Κοιτάζει προσεκτικά την κάμερα και όταν αρχίζω να αναρωτιέμαι αν θα τη δοκιμάσει, εντοπίζει περισσότερα σφουγγάρια στον βράχο που κρατιέμαι και επιλέγει αυτά τελικά. Είναι λιγότερο από μισό μέτρο μακριά και μπορώ να ακούσω τον ήχο από τα δαγκώματα της στα σφουγγάρια!
Επιστρέφω στην επιφάνεια για να πάρω μια ανάσα. Η χελώνα συνεχίζει την προσπάθεια της να ξεκολλήσει τα σφουγγάρια από το βράχο, δαγκώνοντας τα και κουνώντας το κεφάλι της δεξιά αριστερά. Τα παιδιά με ρωτούν τι τρώει και όταν ακούνε ότι είναι σφουγγάρια εκπλήσσονται! "Σφουγγάρια; Είναι περίεργο! ". Ναι, στις χελώνες αρέσουν πολύ τα σφουγγάρια όπως επίσης και οι μέδουσες, οι ανεμώνες , τα κοράλλια, τα όστρακα και τα θυσανόποδα, τα θαλάσσια αγγούρια και πολλοί άλλοι οργανισμοί. " Τα αγγούρια της θάλασσας; Αυτό είναι αηδιαστικό! Έλα ρε μπαμπά! ". Και οι δύο καταδύονται ξανά. Μετά από λίγες ακόμη βουτιές αφήσαμε πίσω μας την χελώνα και κατευθυνθήκαμε προς τις σπηλιές, λίγα μέτρα μακριά.
Ήμασταν τόσο εκστασιασμένοι που κολυμπούσαμε τόσο κοντά σε αυτό το μοναδικό πλάσμα και σίγουρα η εμπειρία θα μας μείνει αξέχαστη! Δεν είχαμε συνειδητοποιήσει όμως καθόλου, ότι ο θόρυβος υποβρυχίως είχε αυξηθεί καθώς άλλα 10-15 ταχύπλοα και μια πλωτή καντίνα είχαν μαζευτεί τριγύρω.
Οι χελώνες από την άλλη, αντιλαμβάνονται πολύ καλά τα σκάφη και το θόρυβο από τις μηχανές. Μπορεί να μην απομακρύνονται, αυτό όμως δε σημαίνει πως δεν επηρεάζονται. Οι επιστήμονες του θαλάσσιου πάρκου πρόσφατα ολοκλήρωσαν μια μελέτη σχετικά με αυτό το θέμα. Βύθισαν υδρόφωνα κατά τη διάρκεια του Αύγουστου (φουλ σεζόν) και ανακάλυψαν ότι αυτή την περίοδο στο Μαραθονήσι ο υποβρύχιος θόρυβος είναι 10 έως 20 ντεσιμπέλ πιο δυνατός από το όριο πέρα απ’το οποίο οι χελώνες αρχίζουν να στρεσάρονται. Αυτό μάλλον εξηγεί το γεγονός ότι τα τελευταία χρόνια ο αριθμός των φωλιών στο Μαραθονήσι μειώνεται και οι χελώνες επιλέγουν αντ 'αυτού τις γειτονικές παραλίες για να γεννήσουν τα αυγά τους.
Γιατί υπάρχει πρόβλημα θα μου πείτε αφού οι χελώνες γεννούν τελικά, απλά δεν γεννούν στο νησάκι; Το πρόβλημα είναι ότι το Μαραθονήσι είναι μια από τις λίγες παραλίες της Μεσογείου όπου οι περισσότερες φωλιές παράγουν αρσενικές χελώνες (το φύλλο των νεογνών εξαρτάται απόλυτα από τη θερμοκρασία της άμμου). Δεδομένου ότι ο πληθυσμός της χελώνας θηλυκοποιείται τα τελευταία χρόνια (κλιματική αλλαγή, άνοδος θερμοκρασίας), η διατήρηση μια τέτοιας παραλίας είναι μεγάλη υπόθεση.
Πως αντιμετωπίζετε ένα τέτοιο πρόβλημα; Αυτό το δύσκολο έργο είναι η δουλειά του Φορέα Διαχείρισης του Θαλάσσιου Πάρκου. Λαμβάνοντας τα κατάλληλα διαχειριστικά μέτρα προσπαθεί να ορίσει τη χρυσή τομή, έτσι ώστε και οι τοπικές επιχειρήσεις που πλήττονται ήδη από την κρίση της τελευταίας δεκαετίας να μην επηρεαστούν αλλά και ο πληθυσμός των χελωνών να παραμείνει υγιής. Η εφαρμογή λοιπόν των κανόνων που θέτουν οι επιστήμονες και η υποστήριξη του έργου τους απ’όλους εμάς, είναι απαραίτητη.
* Ο κόλπος του Λαγανά είναι μέρος του Εθνικού Θαλάσσιου Πάρκου Ζακύνθου (N.M.P.Z.), μαζί με το Μαραθονήσι, το Πέλουζο και τα παρακείμενα Στροφάδια. Αυτή η περιοχή προστατεύεται καθώς αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους χώρους αναπαραγωγής της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Μεσόγειο. Η περιοχή χαρακτηρίζεται επίσης από την παρουσία της απειλούμενης φώκιας Monachus monachus, την πλούσια μεταναστευτική ορνιθοπανίδα και την ενδημική χλωρίδα, καθώς και βιότοπους ευρωπαϊκού και μεσογειακού ενδιαφέροντος, όπως τα συστήματα αμμοθινών και τα υποθαλάσσια λιβάδια Ποσειδωνίας (Posidonia oceanica).
* Πολλές ευχαριστίες στον επιστήμονα του θαλάσσιου πάρκου Χάρη Δημητριάδη, που μοιράστηκε μαζί μας πολλές και ενδιαφέρουσες πληροφορίες σχετικά με το πάρκο και τις χελώνες.